کولر گازی چیست و چگونه کار می‌کند؟ 

کولر گازی چیست: کولر گازی یکی از پرکاربردترین سیستم‌های تهویه مطبوع است که در منازل، ادارات، فروشگاه‌ها، هتل‌ها و حتی مراکز صنعتی به‌منظور خنک‌سازی یا گرمایش هوا استفاده می‌شود. برخلاف کولرهای آبی که با تبخیر آب و افزودن رطوبت به هوا عمل می‌کنند، کولر گازی با جذب گرمای محیط داخلی و دفع آن به خارج، هوا را خنک می‌کند و می‌تواند در برخی مدل‌ها گرمایش نیز فراهم کند. در این مقاله، با نگاهی جامع به ساختار، عملکرد، انواع، مزایا، معایب و نگهداری کولر گازی می‌پردازیم.

کولر گازی چیست؟

کولر گازی دستگاهی الکترومکانیکی است که از سیکل تبرید تراکمی استفاده می‌کند. وظیفه اصلی این دستگاه، انتقال گرمای موجود در هوای داخل اتاق به فضای بیرون است تا دمای محیط کاهش یابد. این کار با استفاده از گاز مبرد، کمپرسور، کندانسور و اواپراتور انجام می‌شود.

اجزای اصلی کولر گازی

کولر گازی چگونه کار می‌کند؟ (شرح سیکل سرمایش)

1. فاز اول: فشرده‌سازی
   • گاز مبرد با فشار پایین از اواپراتور وارد کمپرسور می‌شود.
   • در کمپرسور، گاز به شدت فشرده شده و دمایش بالا می‌رود.
2. فاز دوم: تقطیر در کندانسور
   • گاز داغ و پرفشار وارد کندانسور می‌شود.
   • با خنک شدن توسط فن خارجی، گاز به مایع با فشار بالا تبدیل می‌شود.
3. فاز سوم: عبور از شیر انبساط
   • مایع مبرد از شیر انبساط عبور کرده و فشار آن به شدت کاهش می‌یابد.
4. فاز چهارم: تبخیر در اواپراتور
   • مایع کم‌فشار وارد اواپراتور می‌شود.
   • گرمای محیط را جذب کرده و تبخیر می‌شود.
   • همزمان هوا خنک می‌شود و به اتاق بازمی‌گردد.

انواع کولر گازی

۱. کولر گازی اسپلیت دیواری (دو تکه)

• دارای یونیت داخلی (اواپراتور) و یونیت خارجی (کمپرسور و کندانسور)
• محبوب‌ترین نوع خانگی با طراحی زیبا و مصرف متوسط

۲. کولر گازی پنجره‌ای

• یک‌تکه؛ نصب آسان
• مناسب فضاهای کوچک اما با صدای نسبتاً زیاد و مصرف برق بالا

۳. کولر گازی پرتابل (قابل حمل)

• بدون نیاز به نصب تخصصی؛ مناسب اتاق‌های کوچک
• دارای لوله برای خروج هوای گرم به بیرون

۴. کولر گازی ایستاده

• قدرت سرمایش بالا؛ مناسب سالن‌های بزرگ، بانک‌ها و رستوران‌ها
• مصرف برق بالا و نیاز به فضای زیاد

۵. داکت اسپلیت

• سیستم تهویه مرکزی؛ مناسب آپارتمان‌ها و مجتمع‌های اداری
• سرمایش یکنواخت در تمام فضاها

۶. کولر گازی کاستی سقفی

• نصب در سقف کاذب؛ پخش باد در چهار جهت
• مناسب مراکز تجاری و اداری

کولر گازی سرد و گرم چیست؟

مدل‌های سرد و گرم دارای شیر چهارراهه یا معکوس‌کننده مسیر مبرد هستند. در حالت گرمایش، مسیر گاز به‌گونه‌ای تغییر می‌کند که اواپراتور و کندانسور جابه‌جا شده و گرمای محیط بیرون به داخل منتقل می‌شود.

تفاوت کولر گازی با کولر آبی

مزایای کولر گازی

• مناسب برای تمام مناطق، حتی نواحی شرجی
• سرمایش سریع و پایدار
• قابلیت کنترل دقیق دما
• فیلتر هوا و حذف گردوغبار در برخی مدل‌ها
• قابلیت گرمایش در فصول سرد
• کاهش رطوبت محیط (مناسب برای بیماران تنفسی)

معایب کولر گازی

• قیمت خرید بالا نسبت به کولر آبی
• نیاز به نصب تخصصی
• مصرف برق بالا در برخی مدل‌ها
• نیاز به سرویس دوره‌ای
• تولید گازهای گلخانه‌ای در صورت نشتی مبرد

راهنمای انتخاب ظرفیت مناسب کولر گازی (BTU)

یکی از نکات مهم در انتخاب کولر گازی، ظرفیت سرمایشی آن بر حسب BTU/h است. اگر ظرفیت کمتر از حد باشد، اتاق به اندازه کافی خنک نمی‌شود و اگر بیشتر باشد، مصرف برق افزایش می‌یابد.

نکته: موقعیت جغرافیایی، ارتفاع سقف، نورگیری و تعداد ساکنین نیز در انتخاب ظرفیت مؤثرند.

کولر اینورتر چیست و چه تفاوتی با معمولی دارد؟

کولر گازی معمولی

• کمپرسور به‌صورت دائم روشن و خاموش می‌شود.
• مصرف برق بالا هنگام روشن شدن مجدد

کولر گازی اینورتر

• کمپرسور به‌طور پیوسته کار می‌کند ولی دور آن تغییر می‌کند.
• کاهش مصرف برق تا ۶۰٪
• صدای کمتر
• دوام بیشتر قطعات به‌دلیل روشن و خاموش نشدن مداوم

بهترین برندهای کولر گازی در ایران (ایرانی و خارجی)

برندهای خارجی محبوب:

• ال‌جی (LG)
• سامسونگ (Samsung)
• گری (Gree)
• میتسوبیشی (Mitsubishi)
• هایسنس (Hisense)
• هیتاچی (Hitachi)

برندهای ایرانی مطرح:

• ایران رادیاتور
• مهر اصل
• جی‌پلاس (Gplus)
• ال‌جی مونتاژ ایران
• زیرمجموعه‌های گروه بوتان

نکات نگهداری و سرویس کولر گازی

1. سرویس سالانه (هر ۶ ماه یک‌بار)
   • بررسی شارژ گاز
   • شستشوی کندانسور و اواپراتور
   • بررسی کمپرسور
2. شستشوی فیلتر هوای داخلی هر ۳۰ روز
   • افزایش راندمان و کیفیت هوای محیط
3. استفاده از محافظ برق
   • جلوگیری از آسیب‌های ناشی از نوسان برق
4. بررسی عدم انسداد مسیر تخلیه آب
   • جلوگیری از نشت آب در یونیت داخلی

نکات کاربردی برای استفاده بهینه از کولر گازی

• تنظیم دما روی ۲۴ تا ۲۶ درجه برای مصرف بهینه
• بستن در و پنجره‌ها هنگام استفاده
• استفاده از پرده ضخیم در روزهای آفتابی
• خاموش‌کردن دستگاه هنگام خروج طولانی از منزل

مقایسه کولر گازی و آبی

کولر گازی بر خلاف کولر آبی رطوبت محیط را افزایش نمی‌دهد پس در مناطق مرطوب کارایی زیادی می‌توانند داشته باشند. از این جهت برای محیط‌های شرجی بسیار مناسب است.

کولر گازی نام مصطلح فارسی است که به کلیه دستگاه‌های شامل چرخه سرمایش مبتنی بر تراکم و انبساط گاز اطلاق می‌شود. نام انگلیسی این گونه تجهیزات Air Conditioner است.

سیستم‌های سرمایشی موجود در ایران و مصارف برق آنها

سیستم‌های سرمایشی که در ایران مورد استفاده قرار می‌گیرند در نقاط مختلف متفاوت می‌باشند. از جمله این سیستم‌ها که عمدتا در مناطق جنوب و شمال کشور به علت آب و هوای گرم و مرطوب مورد استفاده قرار می‌گیرند، کولر گازی می‌باشد.

حدود ۷۰ درصد از خانوارهای ایرانی در فصل گرما از کولر آبی و یا گازی برای خنک کردن محیط زندگی خود استفاده می‌کنند. توان کولر آبی در حدود ۵۰۰ وات و در مورد کولر گازی بالغ بر ۲۰۰۰ وات است.

کولر آبی در مناطقی که رطوبت هوا بالا است، مانند شمال و جنوب کشور از کارایی خوبی برخوردار نیستند، لذا در این مناطق از کولر گازی به طور گسترده استفاده می‌شود. لکن در مناطقی که شرایط آب و هوایی برای استفاده از کولر آبی مساعد است، استفاده از کولر گازی اشتباه است.

در مورد کولر آبی نیز می‌توانید با رعایت مواردی مثل سایه‌بان مناسب برای کولر و استفاده از دور کند به جای روشن و خاموش کردن های پی در پی و استفاده از دور تند می توانید مصرف برق این کولر را تا حد قابل توجهی کاهش دهید.

در ضمن تفاوت اصلی کولر گازی و آبی علاوه بر ساختار و نظام کاری آنها نبود ترموستات در سیستم کنترلی کولر آبی می‌باشد که بتواند زمان روشن بودن کولر را با توجه به دمای محیط مدیریت کند که این خود عیب بزرگی محسوب می‌شود و سبب می‌شود تا در فصول گرم مثل تابستان به علت رشن ماندن کولر در تمامی ساعات شب سبب سرما خوردگی و بیماری افراد استفاده کننده از این نوع کولر شود که البته کولر گازی این مشکل را ندارد و خوشبختانه این مشکل با استفاده از کلید هوشمند کولر آبی قابل حل می باشد.

مصرف بالای انرژی الکتریکی در کولر گازی، اهمیت بهینه‌سازی و کنترل مصرف انرژی الکتریکی را در این وسایل ایجاب می‌نماید. مقدار انرژی مصرفی در کولر گازی تابع عوامل مختلفی است که از مهم‌ترین عوامل تأثیر گذار بر مصرف انرژی الکتریکی کولر گازی می‌توان به محل نصب، سرویس و نگهداری مناسب و تناسب ظرفیت برودتی کولر با فضای مورد استفاده (از لحاظ مساحت، دما و رطوبت) اشاره نمود.

توصیه‌های کاربردی کولر گازی

۱. برآورد ظرفیت مناسب

لازم است در موقع خرید کولر گازی به مساحت فضایی که نیاز به برودت دارد توجه نماییم. در جدول زیر ظرفیت مورد نیاز کولر گازی برای منزل به نسبت مساحت فضای مورد استفاده، درج شده است.

چنانچه فضای مورد نظر آفتاب‌گیر باشد به ظرفیت‌های مندرج در جدول بالا، ۱۰ درصد اضافه می‌گردد و اگر فضای مورد نظر سایه باشد،۱۰ درصد از ظرفیت مذکور کم خواهد شد و چنانچه کولر صرفا برای آشپزخانه بکار می‌رود، می‌توان از یک رده بالاتر استفاده کرد.

هنگام خرید دستگاهی را انتخاب کنید که دارای علامت استاندارد و برچسب انرژی باشد و با توجه به برچسب انرژی دارای بالاترین درجه کار آیی و بازدهی باشد.

نسبت بازده انرژی

نسبت توان خروجی به توان ورودی هر دستگاه برقی، بازده انرژی خوانده می‌شود و در کولر گازی این رقم از حاصل تقسیم ظرفیت سرمایشی کل به توان ورودی موثر، بدست می‌آید و به E.E.r موسوم است.

در هنگام خرید کولر گازی، در کاتالوگ آن به ضریب E.E.r، رتبه انرژی و کلاس کولر با توجه به شرایط اقلیمی منطقه توجه فرمایید. هرچه این شاخص‌ها بالاتر باشند، کارایی کولر بیشتر است. برای کولرهای با ظرفیت کمتر از Btu/h ۲۰۰۰۰، می‌بایست E.E.r حداقل برابر با ۷/۱۰ باشد.

۲. نوع کمپرسور

کمپرسور مهم‌ترین قسمت کولر است. در حال حاضر سه تکنولوژی برای ساخت کمپرسور به کار می‌رود. جدول زیر ویژ‌گی‌های هر یک را نشان می‌دهد:

نتیجه می‌گیریم:

اگر در یک منطقه‌ی گرمسیری زندگی می‌کنید و به توان خنک کنندگی بالا (بیش از  btu ۲۴۰۰۰) نیاز دارید، کمپرسورهای اسکرول بهترین انتخاب هستند.

اگر در یک منطقه‌ی گرمسیری زندگی می‌کنید و به توان خنک کنندگی بالا (بیش از ۲۴۰۰۰ btu) نیاز ندارید، کمپرسورهای پیستونی بهترین انتخاب هستند. چنانچه کولر را در محلی نصب می‌کنید که تابش مستقیم آفتاب ندارد و هوا به خوبی در آن جریان دارد، کمپرسورهای روتاری (از نوع تروپیکال) گزینه‌ی مناسبی هستند.

اگر در یک منطقه‌ی معتدل مرطوب زندگی می‌کنید، کمپرسورهای روتاری گزینه‌ی مناسبند.

برند و کشور سازنده‌ی کولر گازی

سراغ برند‌هایی مطمئن بروید، ولی همه چیز یک برند خوب و خرج کردن پول زیاد نیست.

با توجه به جریان مصرفی بالا، نصب کولر گازی می‌بایست توسط تکنسین مجرب صورت پذیرد.

نصب اینورتر در کولر گازی پنجره ای باعث افزایش راندمان آنها می‌شود.

تمیز بودن کندانسور کولر گازی به لحاظ عبور جریان هوا تا میزان زیادی از جریان برق مصرفی کولر می‌کاهد.

نصب کندانسور کولرهای گازی در سایه باعث جلوگیری از اتلاف میزان قابل توجهی از انرژی مصرفی آنها خواهد شد.

در صورت امکان کولر گازی را در مسیر باد نصب کنید، زیرا این کار باعث انتقال حرارت بهتر در کندانسور شده و در نتیجه افزایش بازده و کاهش مصرف انرژی حاصل خواهد شد. سعی شود محوطه پشت کولر گازی دارای فضای مناسبی جهت گردش هوا باشد.

درزگیری مناسب اطراف کولر گازی، قرار نداشتن در معرض تابش مستقیم خورشید، سرویس به موقع و تمیز نمودن فیلترهای هوا و رادیاتور، تأثیر به سزایی در کاهش مصرف انرژی الکتریکی دارند.

در شهرهای جنوبی کشور که دارای آب و هوای بسیار گرم و مرطوب هستند، کاشتن یک اصله درخت در نزدیکی کولر گازی، حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد کاهش مصرف انرژی الکتریکی را به همراه خواهد داشت. علاوه بر اینکه کاشتن درخت در مجاورت ساختمان‌ها باعث زیبایی و عایق سرما و گرمای ساختمان نیز می‌گردد.

برق مصرفی کولر گازی همزمان با استفاده از لامپ‌های کم مصرف (به دلیل تشعشع حرارتی کمتر این لامپ‌ها) به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد.

تمامی کولر گازی ها دارای درجه تنظیم دما (ترموستات) هستند؛ لذا با توجه به اینکه بهترین درجه برودت منزل در فصل تابستان بین ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد است، می‌بایست از سرد کردن بیش از حد محل سکونت خودداری کرد. اتاق‌های خواب را از ۲۵ درجه سانتی‌گراد خنک‌تر نکنید. استفاده بی‌مورد و یا همزمان از وسایل خانگی گرمازا مانند اجاق، سماور، لامپ رشته‌ای و … باعث افزایش بار گرمایی محیط می‌شود، که این امر زمان کار کولر گازی را جهت رسیدن به برودت مطلوب، افزایش داده و در نتیجه منجر به مصرف بیش از اندازه انرژی الکتریکی در کولر گازی خواهد شد. بنابراین کارهایی نظیر پخت و پز، اتوکشی و … را در ساعاتی انجام دهید که گرمای هوا کمتر است.

در تابستان معمولاً سه منبع عمده گرمای ناخواسته در منزل وجود دارد؛ گرمای هوای خارج که از طریق سقف و دیوار هدایت می‌شود، گرمایی که از لامپ‌ها و لوازم خانگی انتشار می‌یابد و نور خورشید که از راه پنجره‌ها به داخل می‌تابد. با استفاده از سایبان، پرده کرکره و یا پرده پارچه ای با رنگ روشن، می‌توان نور خورشید را به سمت بیرون منعکس نمود.

تعویض کمپرسور کولر گازی قدیمی و استفاده از کمپرسور پربازده برای افزایش بازده کولر گازی مفید می‌باشد.

هنگام روشن بودن کولر گازی از بکارگیری دستگاه رطوبت‌گیر بپرهیزید، زیرا رطوبت‌گیر باعث افزایش حجم برودتی و کاربرد بیشتر کولر گازی می‌شود.

به ازای هر درجه کاهش دمای ترموستات کولر گازی، حدود ۳ تا ۵ درصد از مصرف برق می‌توان کاست.

با توجه به پارامترهای بالا لازم است به چند نکته اشاره کنیم و نتیجه مطلوب را بگیریم.

توجه داشته باشید که بعد از انتخاب برند مورد نظرتان به سایت اینترنتی آن برند رفته و کامل‌ترین اطلاعات را از این طریق کسب کنید.

موتور برخی کولر گازی ها برای مناطق جغرافیایی ساخته شده‌اند. مثلا برخی از آنها ویژه مناطق گرم و مرطوب هستند که قیمت بالاتری دارند.

اگر شما در جایی مثل تهران زندگی می‌کنید نیازی به این گونه کولر گازی ها ندارید. پس قبل از خرید، نوع استفاده را تعیین کنید تا دچار ضرر نشوید.

در هنگام خرید مراقب ضمانت‌نامه‌ها باشید و به تاریخ شروع آن دقت کنید با اینکه محدوده ضمانت‌ها محدود است ولی مراقب باشید ضرر نکنید. در هنگام خرید به خدمات پس از فروش و

دفاتر آنها، میزان پشتیبانی، دفترچه فارسی و (CD) راهنما و از همه مهم‌تر مراکز مجاز نصب دقت کنید.

نتیجه‌گیری

کولر گازی یک سیستم تهویه مطبوع مدرن، کاربردی و مؤثر است که با رعایت اصول استفاده و نگهداری، می‌تواند سال‌ها به‌خوبی عملکرد داشته باشد. انتخاب ظرفیت مناسب، سرویس منظم، و توجه به برند و نوع دستگاه، تأثیر مستقیم بر میزان رضایت شما از خرید این سیستم خواهد داشت